Bonbonnière
In de Raods-rizzelutie vaan 27 November 1786, woort de permissie verliend um de Zjezwiete-kèrk um te bouwe tot tejater. De deilhöbbers mooste ziech dr’aon verpliegde, um
metein te beginne mèt de verbouwing vaan de kèrk. ’t Waor e permissie um al te goon verbouwe, en de bindende euvereinkoms zouw later wel volge. ‘t Begroete kapitaol vaan
50.000 gölde waor evels nog neet biejein gebrach. Aon de Stadsbouw-Meister, Matthias Soiron, woort d’n opdrach gegeve um de verbouwing te verveerdege. Soiron kós
beginne mèt de verbouwing, en begós mèt ‘t lègke vaan ‘ne vloer, zoetot de kèrk in twie ruimtes woort verdeild, boevaan ‘t bovenste deil bestump zouw zien veur ‘t Tejater, en
‘t oonderste deil veur ‘n Redoutezaol en aander lokale. Op 27 Oktober 1788 waor ‘t eindelek zoewiet. D’n teks vaan de euvereinkoms waor aongepas en aongevöld, zoetot de
vergunning kós weure verliend. De 27e Oktober 1788 zouw daomèt de gesjiedenis ingoon, en ‘n gedeenk-weerdige daag veur ‘t Mestreechs Tejater weure. Wienie ‘t nuie Tejater
veerdig waor, is neet perceis bekind, meh ‘t moot zoe naoventrint ‘t jaor 1789 zien gewees. Woersjijnelek in Oktober 1789 bij d’n aonvaank vaan ‘t nui tejater-seizoen.
‘t Tejater-seizoen woort geopend door de Franse tejater-gróp Guileminet Duque, mèt ‘t treurspeul Sophocles Philoctetes. De oonderste lokale vaan ‘t tejater, zoewie de
Redoutezaol waore evels nog neet klaor, en ouch de sent waore op. Op 4 November 1794 trokke de Franse milletaire de stad Mestreech binne. Daomèt begós e nui Frans
bewind, dat twinteg jaor zouw deure. Metein nao de bezètting vaan de stad door de Franse troppe, woort ‘t tejater in beslaag genome, en maakde de Franse dao e magazijn
vaan. Nao e tiedsje waor d’r behoofte bij de Franse milletaire veur tejater-veurstellinge. In deen tied waore die veurstellinge vaan ein neet al te hoeg gehalte. Oondertösse
hadde de Franse milletaire ‘t tejater gebouw verlaote, en woort metein e begin gemaak um ‘t gebouw te restaurere. Naotot bekind woort tot Napoleon ‘t tejatergebouw veur ‘t
bijwoene vaan versjèllende manifèstaties zouw bezeuke, woorte de zaole in hoeg tempo gróndeg gerestaureerd, en woort aon de Maire de verzekering gegeve tot de restauratie
veur 18 mei 1803 klaor zouw zien bij ‘t bezeuk vaan Napoleon. Nao de Volkerenslag in 1813 bij Leipziech, woort ‘t Tejater ingeriech es Hospitaol veur de trök trekkende Franse
soldaote. In deen tied heersde ‘n groet typhus epedemie. Op 3 mei 1814 woort Mestreech door de bevelveurende Ginneraol van Merle, euvergegeve aon de Nederlandse
Lutenant-Ginneraol Dupont. Vaanaof 1817 woorte d’r weer regelmaotige Kemedie veurstèllinge gegeve, evels ‘t tejater had väöl gelije oonder de Franse bezètting. Notaris
Nierstraz leet de nudige herstellinge doen, woebij de Redoute-zaol dee ‘t mies had gelije, gans woort gerestaureerd. In Jannewarie 1816 woorte benk en steul in de tejater-zaol
vernuid, en ‘t jaor daonao in 1817 woort ‘t toneel herstèld.
De Zjezwietekèrk
Alexander Schaepkens
1879
Nuie decors woorte geplaots, en de zaol woort ouch opgeknap door decorateur Thones oet Luik. Heer waor dao, mèt zien wèrklui 72 daog mèt bezeg. Arsjitek
Mathias Soiron had de algemeine leiding vaan al dees veranderinge, die d’r op neer kaomde tot ‘ne totale vernuiing vaan de tejater-zaol.
In 1830 tijdens de Belzje opstand woort ‘t tejater weer in beslaag genome, noe door de Nederlandse Milletaere vaan Ginneraol Dibbets. Tot Aprèl 1833 bleve de
Nederlandse milletaere in ‘t tejatergebouw gelegerd. En in 1837 waor de touwstand in de stad zoewiet verbeterd tot me weer gebruuk kós make vaan ‘t tejater.
Evels waor ‘t tejater nao die nege jaor bezètting zoe gesjendeleerd, zoetot weer ‘n herstel prèssant nudig waor. Metein nao de bevrijding in 1839 vaan Mestreech
woorte aondeile oetgegeve veur de verbouwing en restauratie vaan ‘t tejater. Notaris Victor Emilius Nierstrasz waor oonder aandere groet aondeilhouwer. Bij de
restauratie woort de sjèlder Borin, oet Aoke, nao Mestreech gerope, en kraog d’n opdrach um ‘t tejater te restaurere. ‘t Stadsbestuur vaan Mestreech gaof ‘nen
ierste subsidie veur de restauratie vaan ‘t tejater, en wel e bedraag vaan 1.700 gölde. De jaore gónge veurbij en oondertösse waor ‘t gebouw aajd en vervalle
gewore. Alles waor nog zoewie ‘t bij de verbouwing vaan 1788 waor ingeriech. De aw kemedie waor veur 1878, e hoeselek lokaal, mèt e portaolke vaan glaas,
sjreef Fons Olterdissen. ‘t Plefong vaan de kemedie-zaol waor nog ‘t oersprunkelek tong-gewelf vaan de veurmaolige kèrk, dat toen gehiel gewit waor. In ‘t
midde hóng e gaaskroen vaan broons, mèt witte balonne um de gleuj-kouse. ‘t Gordijn vaan de tooneel-ruimte waor aajd en verslete. In ‘t midde vaan de
parterre stoond e groete kachel te gleuje oonder de veurstèllinge. D’r moos weer gerestaureerd weure, en op veurdrach vaan Börgemeister Pijls, woort e plan
gemaak. Op 15 December 1878 waore de planne gereid en woorte snel ouch good gekäörd, zoetot op 22 Jannewarie 1879 tot aonbesteiing kós weure euver
gegaange. Aonnummer A.Billen oet Brussel waor de liegste insjriever vaan alle. Aon M.J.Denis oet Luik woort ‘t beeldhawwèrk in carton-pierre en gips, en aon
A.Bouhon oet Luik ‘t sjèlder en behangwèrk opgedrage. Bij Dickhaut oet Mestreech woorte steul en 144 fautuils besteld, veur de stalles en ‘t balkon. Bij ‘t febrik
vaan Schaefer en Hanschuer in Berlien woorte groete lustre, stijl Louis XV besteld veur de kemedie-zaol, en zès girandolles of wie me ouch zeet kroen-luuchters.
Armand Lynen oet Brussel kraog de lievering opgedrage veur nuie decors en de restauratie vaan de awwe, boe oonder ‘t decor dat me vaan de Sociëteit Momus
had gekrege. ‘n Calorifère (centraole verwerming) woort besteld bij Degrelle Gorlier oet Luik. En zoe kós door arsjitek Remont en zien mètwerkers begonne
weure mèt de verbouwing vaan de kemedie-zaol, tot in e sjitternd LouisXV stijl tejater gebouw, dee de herkinbare naom vaan Bonbonnière zouw kriege.
In de nuie kemedie-zaol waor plaots veur 827 persoene, in de Loges 135, de Baignoires 112, op ‘t Balcon 42, in de Stalles 100, de Partère 154, op
de Galerij 94 en op ‘t Amphitheater 190 persoene. Op goonsdag 12 November 1879 woort de plechtige her-opening vaan de nui Tejater-zaol
gevierd mèt ‘nen opera vaan Faust van Gounod, oetgeveurd door ‘t Tejatergezelsjap “Veuve Van Damme-Staveaux “. ‘t Orkès stoont oonder
leiding vaan dirizjent Dupony. In de loup vaan 1902 gaof de Gemeinte nui aonweizinge euver de brandveiligheid vaan ‘t tejater. Evels echte
verbeteringe bleve oet. Börgemeister Baudin besloot toen um ‘t tejater op 20 Jannewarie 1904 te slete, op groond vaan gevaar, oongelökke en
paniek. Op 9 Oktober 1905 trok de Börgemeister dat besluut weer in, nao e rapport vaan J.Meijer, commedant vaan de brandweer in Amsterdam,
dee ‘nen aontal vetrbeteringe veurstelde. In ‘t jaor 1927 volgde Mr.Louis Haex, Oscar Lambriex op, es secretaris-tresorier vaan de N.V.
Schouwburg Vereniging. Bij ‘t optreije vaan Mr.Haex woorte e groet aontal vernuiinge ingeveurd. ‘nen Aontal zake waor in de laop vaan jaore
aajd en verróffe. De kemedie-zaol verkierde in ‘ne vergaonde staot vaan verwaarloezing. In 1912 had me wel ‘n nui verliechting aongebrach, en
kort nao den’ ierste wereld oorlog in 1921, woort ouch e nuie verwerming aongelach, meh dat waor daan ouch ‘t einigste hoeg-nudege wat me had
gedoon. Metein nao d’n aonstelling vaan Hr.Haex es tresorier, woort aon ‘n verbetering vaan de kemedie-zaol begós. ‘t Aw ophaol-gordijn vaan ‘t
toneel woort vervaange door e modern sjuif-gordijn. D’r woorte nui klap-steul geplaots, en de orkes-ruimte woort groetendeils oonder ‘t toneel
geplaots. Daodoor kraog me, mie es hoonderd plaotse miejer in de kemedie-zaol, en alle staon-plaotse woorte aofgesjaf. De zaol woort opnui
gesjèlderd en vergöld. De leechkroen woort omhoeg getrokke, en door de firma Van Beneden umgebouwd tot ‘nen electrische verliechting. De
Redoute-zaol woort koffiekamer, en de aw Foyer woort es Vestiaire ingeriech. D’r kaom e nui Decor veur ‘t toneel, en ‘n zoegenaomde
Börgerkamer woort gelieverd door de Firma Colombier oet Brussel. Bij dat alles waor de Brusselse arsjitek Brasine Le Roy, bekind es de specialis
vaan de tejater-verbouwing, en raodgever. Op 28 Augustus 1942 woort door de Börgemeister vaan Mestreech Peeters, de euvereinkoms
aongegaange euver de beëindiging vaan de concessie vaan de naomloze vennootsjap.’’t Tejater woort noe de Gemeinteleke Schouwburg, en mèt
ingaank vaan 20 Oktober 1943, woorte de hiere; Mr.Nève, Mr.Haex en G.Bosch oet hun functie oontslage. Naotot Mestreech waor bevreid door de
Amerikane, woort ‘t tejater gebruuk es Rest-center veur ‘t leger. D’r woorte films gedrejd, en musicals opgeveurd.
Op 1 Miert 1955 besloot ‘t Stiechtings-bestuur vaan ‘t tejater, um ‘t tejater de Bonbonnière te slete. ‘t Verklaorde waor, tot ‘t neet mie verantwoord waor um ‘t tejater nog
langer ope te hawwe umtot ;
1. De zier slechte staot vaan ‘t gebouw, en speciaol de belaankriekste oonderdeile vaan ‘t gebouw, de tejater-zaol, en ‘t toneel.
2. ‘t Oontbreke vaan de noedzakeleke en wètteleke brand-veiligheid.
3.De technische installaties waore oet d’n tied, neet veileg en ouch gevaarlek.
4.De ganse inriechting voldeeg neet mie, en aon de oetveurende toneel gezelsjappe kós me neet genóg service mie beeje. Eindelek waor ‘t zoewiet, op 26 Aprèl 1955 voteerde
de Gemeinte-Raod vaan Mestreech 2,6 miljoen gölde veur de verbouwing vaan ‘t Tejater, de Bonbonnière. Later leep dat bedraag nog n’s op tot 3.5 miljoen gölde. De
börgerijj sjrók vaan dat hoege bedraag, en de vraog woort gesteld of me neet beter e gans nui Tejater vaan die sent kós bouwe ! De ervare arsjitek W.J.Santhövel, woort veur
dees verbouwing aongetrokke. ‘t Toneel woort verbeterd, en de bedenings-apparatuur, de verliechting, en aandere technische inriechting woort op groond vaan de moderne
eise en meugelekheid ingeriech. Dao touw moos me oonder mie de väöl besproke toneel-tore vaan 18 meter hoeg, weure gebouwd.
‘t Plefong vaan de kemedie-zaol woort opnui gesjèlderd, door Charles Eyck, mèt de mètwerking vaan Fons Volders. Balcons en deure, woorte mèt e barokke seer vaan
pliester-slingers en pliester-medaillons veurzeen, en besjèlderd mèt blaadgoud. Ouch de Redoute-zaol woord gans gerestaureerd in ‘ne Rococo-ambiance, en is door ‘n
touwveuging vaan e toneelke, ‘n bezunder sjoen kemedie-zaolke gewore. ‘t Oetwendige vaan ‘t gebouw is evels zoonder mie affreus te numme. ‘nen Aofsjuieleke hoege
toneel-tore in de stijl vaan ‘n graon-silo ! Op zoondag 13 September vaan 1959 waor ‘t zoewiet, tot ‘t tejater nao ruim veer en ‘n half jaor touw waor, weer woort geopend. ‘t
Nederlandse Ballet gaof same mèt ‘t Limburg Symphonie Orkest, ‘n veurstelling bij dees opening. Later woort nog d’n ingaank en de foyer, ‘t retaurant en de keuke
verbouwd en aongebouwd.
De Zjezwiete kèrk veur de verbouwing
1786.
Program Opening Tejater
1879.
Aondeil Tejater oetgegeve
i.v.m verbouwing
1877
Verbouwing 1879.
Nao de verbouwing. 1959.
Victor Emilius Victor
Nierstraz.
1809-1866.